Azra Maryem Tosuner & Hilken Doğaç Boran
BBC Türkçe
İstanbul’un Avrupa Yakası’ndaki bir ofisteyiz.
Günlerden Cumartesi. Onlarca çocuk ve ebeveynleri, dört yaşındaki Erdem’in doğum gününü kutlamaya hazırlanıyor.
Hep bir ağızdan İngilizce “İyi ki doğdun” müziği söyleniyor. Lakin biraz sonra bir ihtar geliyor:
“Anneler, Ukraynaca konuşun.”
Uyarıyı yapan, Ukrayna Dayanışma Derneği’nden Olena.
Erdem’in annesi Ruslana, Türkçe başladığı cümlesine Ukraynaca devam ediyor. Fazilet, tıpkı buradaki birden fazla arkadaşı üzere iki lisana de hakim.
Pasta kesiliyor ve çocuklar, üzerinde Ukrayna arması olan mavi ve sarı balonları yanlarına alarak sınıflarına gidiyor.
Olena, dernekte Cumartesi günleri Ukraynaca ve Ukrayna kültürü dersleri verildiğini anlatıyor.
Aralarında Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinden sonra Türkiye’ye gelenlerin de olduğu istekli öğretmenler, dernekte her Cumartesi çocuklara ders veriyor.
Öğretmenler, bu derslerin hem Türkiye’de büyüyen Ukraynalılara kültürlerini öğretmek hem de savaştan kaçan ailelerin çocuklarının yalnızlık hislerini kırmak için bir fırsat olduğunu söylüyor.
Rusya’nın Ukrayna’ya Şubat 2022’de başlattığı işgalden bu yana Birleşmiş Milletler datalarına nazaran 6,8 milyon Ukraynalı yurt dışına kaçtı.
İçişleri Bakanlığı’na bağlı Göç Yönetimi Başkanlığı ve Ukrayna’nın Ankara Büyükelçiliği’nin bilgilerine nazaran Türkiye’deki Ukraynalıların sayısı 50 binin altında.
Elçilik kaynakları, 2022’den sonraki süreçte birden fazla bayan ve çocuk 800 bini aşkın Ukraynalı’nın Türkiye’ye geldiğini, lakin ortadan geçen yıllarda büyük kısmının ülkelerine döndüğünü ya da Avrupa’ya gittiğini söylüyor.
İşgal periyodunda gelen ve hala Türkiye’de yaşayan çocuklardan biri de 12 yaşındaki Sofia.
Sofia kendini Türkçe tanıtıyor ve başşehir Kiev’den geldiğini söylüyor.
Ukraynalı çocuk üç yılı aşkın müddettir uzaktan ders almaktan sıkıldığını ve Türkiye’de arkadaş bulmakta zorlandığını anlatıyor.
Sofia, ileride Ukrayna’da hoş sanatlar okuyup ressam olmanın hayalini kuruyor, “Üniversitede burs kazanmak için çok sıkı ders çalışıyorum” diyor.
Herson’dan gelen 13 yaşındaki Liza, Türkiye’de yaşamaya alışma sürecinde başta çok zorlandığını söylüyor.
Ailesiyle İstanbul’a taşınan Liza, Türkçe öğrenmekte çok zorlandığını ve Ukrayna’daki arkadaşlarıyla vakit geçirmeyi özlediğini söz ediyor:
“Ukrayna konsolosluğunda özel fiyatsız Türkçe dersleri aldım… Orada Ukraynalı arkadaşlar edindim. Artık onlarla konuşuyoruz ve çok daha düzgün hissediyorum.”
Liza’nın sınıf arkadaşlarından Natalya, 2022’de Türkiye’ye gelmiş ve o vakitten beri hiç ülkesine gitmemiş.
Natalya Türkiye’de yaşamayı seviyor lakin memleketini ve ana lisanıyla hayatını sürdürmeyi özlüyor.
Dnipro kentinden gelen Ukraynalı çocuk, ülkesine dönünce yapmayı planladıklarını şöyle özetliyor:
“Memleketim Dnipro sokaklarında gezmek, alışveriş yapmak, Ukraynaca konuşulduğunu duymak ve orada kalan arkadaşlarım ve akrabalarımla vakit geçirmek istiyorum.”
‘Kendimizi burada yabancı üzere hissediyoruz’
Natalya ve Sofia’yla birlikte derslere giren 10 yaşındaki Nikita, 2022’de Rusya’nın ele geçirdiği ve birebir yıl Ukrayna’nın geri aldığı Herson’dan geliyor.
Nikita tıpkı Türkiye’de yaşayan birçok Ukraynalı çocuk üzere Ukrayna’dan verilen çevrimiçi derslerle okul hayatına devam ediyor.
Boş vakitlerinde ne yaptığını sorduğumuzda, köpeği Tofi’yle oynamaya bayıldığını söylüyor.
İrina, yaşadıkları en büyük zorluklardan birinin buradaki lisana ve kültüre alışmak olduğunu söylüyor.
Anne, Nikita ve ablasının Türkçe öğrenmeye istekli olmadıklarını, Ukrayna’ya dönme hayali kurduklarını anlatıyor.
“Kendimizi burada yabancı üzere hissediyoruz.”
“Bizim için çok zordu lakin en zoru çocuklarımıza durumu anlatmaktı. Zira ne olduğunu anlamıyorlardı ve çok korkuyorlardı.”
İrina, anne ve babasının ülkeyi terk etmeyi reddettiğini ve Ukrayna’nın Odesa kentinde kaldığını söylüyor.
Ukraynalı anne, topyekün işgalin üçüncü yılında çocuklarıyla birlikte Odesa’ya taşınmaya hazırlanıyor.
“Topyekün işgal” sözü, 2014’te Kırım Yarımadası’nın ilhak edilmesi ve Donbas bölgesinde Rusya ile birleşmeyi destekleyen kümelerin ayaklanması ile 2022’de Rusya’nın ülkenin kalanına yönelik başlattığı hücum ortasındaki farkı vurgulamak için kullanılıyor.
Dernekteki çocuklara istekli olarak ders veren öğretmen İrina Kuşnir ile konuşuyoruz.
İrina, Rusya sonuna sadece 30 kilometre uzakta bulunan Ukrayna’nın en büyük ikinci kenti Harkov’dan geliyor.
İşgalden evvel Harkov Ulusal Üniversitesi’nde yabancı öğrencilere Ukraynaca öğreten İrina, dernekte sistemli olarak yürüttükleri çalışmaların ehemmiyetini şöyle anlatıyor:
“Burada yalnızca lisan öğretmiyoruz, yaptığımızı Ukraynaca Çalışmaları üzere düşünün. Çocukların kendini Ukraynalı ve Ukrayna ulusuna ilişkin hissetmeleri için Ukraynaca içerikler yaratıyoruz.”
Ukraynalı öğretmen, İşgalin ilk döneminde Harkov’dan öğrencileri tahliye ederken Türkiye’den yardım aldıklarını söylüyor.
İrina, Türkiye’ye geldikten sonra İstanbul Üniversitesi’nde ders vermeye başlıyor.
Kızı, annesi ve erkek kardeşi hala Ukrayna’da.
Kasım 2021’de Türkiye’ye gelen şan öğretmeni Vera, topyekün işgalin başından beri Ukrayna’daki yakınlarını göremediğini söylüyor.
Vera, sona yakın Zaporijya kentinden geliyor. Burası Donetsk, Luhansk ve Herson ile birlikte Rusya’nın Eylül 2022’de ilhak ettiğini duyurduğu dört bölgeden biri.
Şan öğretmeni, İstanbul’dan Ukrayna’daki sivillere para gönderdiğini söylüyor ve “Memleketimdeki gönüllüler üzerinden hayvanlara da yardımcı oluyorum” diye ekliyor.
‘Normal bir formda yaşamıyoruz’
Konuştuğumuz Ukraynalılar, ulusal kimliklerinde dinin kıymetine dikkat çekiyor.
Fener Rum Patrikhanesi’ne bağlı Ukrayna Ortodoks Kilisesi, 2018’de Rus Kilisesi’nden ayrıldı.
Patrikhane, işgalden sonra İstanbul’daki Ukraynalılara bir kilise tahsis etti.
Ukraynalılar burada ana lisanlarında dua edebiliyor.
Ukrayna Dayanışma Derneği Başkanı Tetiana Fetsan, bu kilisenin savaştan kaçan Ukraynalıların bir ortaya gelmesinde kilit rol oynadığını anlatıyor.
Topluluğun Pazar ayinlerinden birine biz de davet ediliyoruz.
Bu ayin, birebir vakitte 2013’te Kiev’in Bağımsızlık Meydanı’nda başlayan Meydan protestolarında hayatını kaybedenler için bir anma merasimi.
Cemaat merasim sırasında yerlerini alıyor. Boş kalan koltuklara da ölen protestocuları temsilen kağıttan melekler konuyor.
Ukraynalılar, 2013’te Avrupa Birliği’yle işbirliği mutabakatını imzalamaktan vazgeçen Cumhurbaşkanı Viktor Yanukoviç’e karşı sokağa döküldü.
Haftalar süren ve onlarca eylemcinin güvenlik güçleri tarafından öldürüldüğü “Onur Devrimi” sonucunda Yanukoviç istifa ederek Rusya’ya kaçtı.
Bunun akabinde Ukrayna’da Rusya ile birleşme taraftarı birtakım kümeler ayaklandı ve Moskova birebir yılın Mart ayında Kırım Yarımadası’nı ilhak etti.
Tetiana Fetsan, Ukrayna Dayanışma Derneği’nin temellerinin 2014’te atıldığını anlatıyor.
“Meydan [protestolarında] beşerler niye öldüler? Ukrayna’nın özgürlüğü, yeterli bir gelecek, demokrasi için öldürüldüler.”
Fetsan, Ukrayna’nın 2022’den bu yana dünya kamuoyunda geniş yer bulmasına rağmen ülkesinde savaşın 11 yıldır sürdüğünü vurguluyor.
Dernek başkanı, kültürel ve sosyal faaliyetlerinin işgalden sonra yüklü olarak insani yardım alanına kaydığından bahsediyor.
Dernek gönüllülerinden Marina, 2022’nin başındaki o kaotik günleri “Herkes bize geliyor, yardım bekliyordu” diye anlatıyor:
“Ukrayna’da büyük bir işveren buraya geldi, evsiz biri olarak kaldı. İş yok, konut yok, lisan bilmiyorsun. doğal ki güç bir durum.”
Fetsan, Türkiye’deki Ukraynalıların büyük kısmının ülkeden ayrıldığına da dikkat çekiyor:
“Şu an birçok Ukraynalı Ukrayna’ya döndü ya da Avrupa’ya gitti. Tehlikeli fakat en azından kendi meskenlerinde, kendi topraklarında yaşamak daha kolay oluyor.”
Türkiye’ye 2000 yılında gelen Olena İvaşçenko, 2022’de işgalin başlamasından iki gün evvel Ukrayna’da olduğunu anlatıyor.
İvaşçenko, Türkiye’ye döndükten iki gün sonra Odesa’da yaşayan ailesinin kendisini arayıp savaşın başladığını söylediğinde şaşırdığını belirtiyor.
Sovyetler Birliği’nin dağılışına, Ukrayna’nın bağımsızlığını ilan etmesine ve Rusya’nın 2014’ten bu yana ülkeye yönelik işgallerine şahit olan İvaşçenko, 2022’den beri sistemli olarak Ukrayna’da cephe çizgisine yakın bölgelere yardım taşıdığını anlatıyor.
İvaşçenko, Ukrayna’nın Rusça konuşan azınlığına mensup. Annesi Rus ve ana lisanı Rusça.
Ancak o, artık Rusça konuşmamaya karar vermiş ve kendini Ukraynalı olarak görüyor:
“Kafamdan daima Ukrayna’yı sildiler, ‘Niye Rus olmak varken Ukraynalı olasın ki?’ dediler. Rus olmak itibar midir ne bileyim. Lakin ben Ukraynalıyım.”
İvaşçenko, Batı’nın ve ABD’nin Ukrayna’ya yönelik hali konusundaki rahatsızlığını gizlemiyor:
“Şimdi bizi ortada bırakacaklar ya, biz mecbur barış imzalamak zorunda kalacağız ya. O vakit dünyada her güçlü ülke güçsüze saldırır.”
İşgal altındaki Donetsk bölgesindeki Pavlograd’dan gelen Tetiana Matsuk da Türkiye’de Ukraynalı siviller ve askerler için bağış toplayıp, altı ayda bir İstanbul’dan Ukrayna’ya gittiğini söylüyor.
Rusça konuşan azınlığa mensup Matsuk, ailece Rusça konuşmama kararı aldıklarını anlatıyor:
“Savaştan evvel benim kentimde herkes Rusça konuşurdu. Kimse yasaklamadı, biz olağan hayatımızı yaşadık. Şu an kararım Ukraynaca konuşmak.”
Kiliseye küçük oğlu Kemal ile gelen Marina, Ukrayna’da yaşayan akrabalarıyla daima görüştüğünü, askere giden yirmili ve otuzlu yaşlarındaki iki kuzeninin öldüğünü anlatıyor.
Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenskiy, Şubat’ta ABD basınına verdiği bir demeçte 2022’den bu yana 46 bin Ukrayna askerinin öldüğünü, neredeyse 380 bin askerin yaralandığını açıkladı.
Ukrayna lideri on binlerce askerden hala haber alamadıklarını ve gerçek kayıpların çok daha yüksek olabileceklerini de söz etti.
Ukraynalı istekli Marina, içinde bulunduğu durumu anlatırken gözyaşlarını tutamayarak “Ailem orada, kalbim orada, aklım daima orada oluyor” diyor ve ekliyor:
“Burada güya inançlı bir yerdeyiz ancak olağan bir halde yaşamıyoruz. Yakınlarımız tehlikede. Zevk alamıyorsun. Ne hoş havadan ne hoş denizden olağan ki zevk alamıyorsun.”
Kaynak: T24
Bir yanıt bırakın